Za głosem serca – „Nawrócona”, Stefan Hertmans

Wiosna 1088 roku. Rouen. Słońce wstaje nad Sekwaną, kładąc leniwie swoje promienie nad dachami okolicznych zabudowań. Ospałą ciszę przecina skrzek mew oraz wiatr targający gałęzie.  Jego powiew jest złowrogi, niesie za sobą widmo nadchodzącego nieszczęścia. Minie raptem osiem lat, a na wyraźne wezwanie ówczesnego papieża Urbana II, przez tereny te przetoczą się hordy rycerzy, którzy z głośnym okrzykiem na ustach Deus lo volt!, siać będą postrach. Minie zaledwie kilka lat, a ulice sennych miasteczek zamienią się w krwawe potoki, miejsca modlitw innowierców zajmie ogień, a rodziny opłakiwać będą poległych bliskich. Póki co, Francję przemierzają prorocy nieszczęść, heretycy i bezzębni żebracy, a surowe życie toczy się swoim nieśpiesznym rytmem.

W takich okolicznościach rodzi się zakazana miłość.

Vigdis Adelaïs ma siedemnaście lat. Ta jasnowłosa dziewczyna o skandynawsko-flamandzkich korzeniach pochodzi z dobrego domu, gdzie otrzymuje wyjątkowo porządne, jak na ówczesne czasy, wykształcenie. Wychowana zostaje w wierze chrześcijańskiej. Wraca właśnie z guwernantką z targu, kiedy jej wzrok przykuwa młody mężczyzna o typowo południowej urodzie. Chłopak nosi żółty spiczasty kapelusz, co świadczy o tym, że jest Żydem. Wystarczy im ułamek sekundy, by wymienić nieśmiały uśmiech, który zmieni w ich życiu wszystko. Ze spotkania na spotkanie, Vigdis pragnie Dawida bardziej. Ich uczucie jest tak silne, że postanawiają, bez względu na wykluczające małżeństwo różnice wyznaniowe, kroczyć – dosłownie i w przenośni – przez życie razem. Uciekają z miasteczka. Vigdis przyjmuje wiarę umiłowanego mężczyzny, ochrzczona zostaje mianem Chamutal. Tak rozpoczyna się ich prywatna, pełna udręk i wyrzeczeń krucjata, której dodatkowo dane będzie zderzyć się z I wyprawą krzyżową…

Dziesięć wieków później, przemierzając niejeden kraj, goszcząc w niejednym prowincjonalnym miasteczku, wędrując po zapomnianych ruinach i bezkresnych polach, ich śladami podąża Stefan Hertmans. Ten wybitny flamandzki pisarz, znany głównie z powieści Wojna i terpentyna, w książce Nawrócona, krok po kroku odtwarza możliwy scenariusz, według którego potoczyć się mogło życie kochanków. Czyni to z nie lada rozmachem, dowodząc jednocześnie, iż jest pisarzem wybitnym oraz wspaniałym erudytą, który w powieściach splata porywającą i chwytającą za serce fabułę z solidnie udokumentowanym tłem społeczno-obyczajowym. To prawdziwy piewca prawdy historycznej, którą udaje się w sposób zjawiskowy przemycić między wierszami, sprawiając tym samym, iż jego powieści są wielowymiarowe i niebłahe w wydźwięku. W przypadku Nawróconej, punktem zapalnym do snucia poruszającej opowieści stały się znalezione w XIX wieku w kairskiej synagodze zagadkowe dokumenty.

Flamandczyk w sposób mistrzowski splata ze sobą dwa plany czasowe. Burzliwe i bezwględne czasy wieków średnich płynnie przechodzą w ramy względnie spokojnych czasów nam współczesnych. Te dwie skrajne i kontrastujące rzeczywistości przenikają się, tworząc jedną, wielowymiarową płaszczyznę. Ten zaskakujący zabieg zmusza do myślenia – choć warunki i okoliczności życia ulegają zmianie, zachowania, postawy, priorytety oraz pobudki ludzi pozostają niezmienne. To właśnie ta teza zdawała się przyświecać Hertmansowi podczas prac nad powieścią i pewnie dlatego właśnie Nawróconej nie sposób nie nazwać powieścią wyjątkowo aktualną. Na uwagę zasługuje dodatkowo plastyczny, uderzający literackim pięknem styl Hertmansa. Urzeka on swoim pięknem zaskakując jednocześnie przystępnością.

Warto zwrócić uwagę na klimat, jaki w swoim utworze wykreował pisarz. Choć jest on melancholijny, niemal senny, tchnie bliżej nieokreślonym niepokojem. Dzięki dobrze skrojonym sylwetkom Dawida oraz Chamutal (postaci te są zaskakująco wyraziste), a także za sprawą dramatycznego splotu wydarzeń, którego byli świadkami oraz wstrząsającego tła historycznego, odbiór powieści jest doświadczeniem uderzającym w najczulsze czytelnicze struny. To emocjonująca podróż śladem prawdziwej miłości, tej pomiędzy kochankami, ale i tej czysto matczynej. Droga skrajnie trudna, wyczerpująca, zawsze jednak za głosem serca choć wbrew odgórnie przyjętym zasadom. Dlatego też opowieść ta szarpie wnętrze, budzi skrajne emocje, od współczucia i żalu, poprzez rozgoryczenie, po bezbrzeżny, dojmujący smutek.

Nawrócona jest książką, w którą się wpada całym sobą, której lektura przyprawi o zawrót głowy i zapewni solidnego kaca czytelniczego. Imponująca. Fascynująca. Jednym słowem – robi wrażenie.

Tytuł: Nawrócona
Autor: Stefan Hertmans
Wydawnictwo: Marginesy
Rok wydania: 2018
Ilość stron: 375
Tłumaczenie: Alicja Oczko