Naga prawda – „Pamiętniki Fanny Hill”, John Cleland

Tę recenzję zacznę nietypowo, bo od puenty. To nie jest dobra książka. Wytłumaczę się więc od razu skąd pomysł na jej lekturę. Otóż mam w zanadrzu powieść, która powstała poniekąd z inspiracji Pamiętnikami Fanny Hill, która ma być jej kontynuacją, współczesnym uzupełnieniem. Żeby móc więc zrecenzować coś w miarę wiarygodnie, trzeba sięgnąć do źródła. Książka Johna Clelanda owym źródłem jest. Jest też klasykiem swojego gatunku. A to dwa dosyć rozsądne argumenty, dla których zdecydowałam się na powyższy krok.

Mam na imię Francis Hill, Imię to Francis, Hill nazwisko. Przyszłam na świat w małej wiosce położonej o kilka mil od Liverpoolu, wioska nazywała się Lancashire. Moi rodzice byli tak samo biedni jak i uczciwi, rzadko spotykana to przywara u ludzi, ale już tacy byli. Miałam kilkoro rodzeństwa, ale wszyscy z nich pomarli nim ukończyłam lat trzynaście. Powodem takiego stanu rzeczy był niedostatek, głód i choroby. Ja jakimś cudem się uchowałam. Jednak gdy skończyłam piętnaście lat matka zmarła, a zaraz za nią ojciec, zostałam sama. Wyjechałam do Londynu i tam dopiero zaznałam smaku prawdziwego życia. Stałam się prostytutką, najlepszą w swoim fachu. Pamiętnik ten opisuje moje przeżycia, a to czy czytelnik mnie potępi czy będzie mi współczuł… cóż nie interesuje mnie to. Ja robiłam to co lubiłam i umiałam najlepiej na świecie. Sprzedawałam swoje ciało za pieniądze.

Tymi oto słowy rozpoczyna się jedna z głośniejszych powieści, jakie kiedykolwiek powstały; książka, którą poddawano represjom, cenzurze; pozycja na którą urządzano nagonki,  która była przedmiotem procesu o rozpowszechnianie dzieł obscenicznych. Wydana w roku 1750, rozpowszechniania legalnie mogła być dopiero 215 lat później. To zdecydowanie jeden z większych skandali literackich wszech czasów. Same wyżej wymienione fakty są tego dowodem. To książka kontrowersyjna. Czy słusznie?

Pamiętniki Fanny Hill niesłychanie dobrze ukazują realia funkcjonowania osiemnastowiecznych domów publicznych. To domy uciech i domy schadzek, miejsca gdzie londyńscy politycy, kupcy i dyplomaci, mężczyzny zakompleksieni, niespełnieni w małżeństwie szukają wyrafinowanych, seksualnych przygód. Cleland w sposób wymowny i soczysty zarysował obraz  funkcjonowania ówczesnego świata władzy i pieniędzy. Świat, w którym żyje Fanny Hill to świat, w którym pożądanie można nie tylko kupić, ale i się go nauczyć. Niniejsze tło społeczno-obyczajowe  jest zdecydowanie mocniejszym i niestety jedynym walorem powieści.

To książka bardzo konkretna i dosadna, nad wyraz pikantna, po brzegi przepełniona intymnymi detalami z frywolnego życia Fanny Hill. Dzieje osiemnastowiecznej kurtyzany spisane zostały bez owijania w bawełnę. Powieść cechuje drętwy, niewyszukany, prosty język. Ta strona mocno mi podczas lektury uwierała, powodowała rosnącą frustrację. Zabrakło polotu i literackich umiejętności autora.

Podsumowując: drobiazgowa obsceniczność i bezwstydne opisy łóżkowych ekscesów tytułowej prostytutki dwieście lat temu mogły wywołać (i jak już wyżej nadmieniłam – wywołały) sensację. Mnie tylko i wyłącznie znużyły. Ciężko było mi przez tę książkę przebrnąć, choć rozumiem, że gdybym sięgnęła po pozycję jakieś dwadzieścia lat temu, to mogłyby wywołać na mojej twarzy rumieniec wstydu. Tym razem się nie udało. Książka mnie nie zgorszyła, ani też nie zachwyciła. Tym samym Cleland odkrył nie tylko nagą prawdę o londyńskich kurtyzanach, ale i o mnie samej. Taki ze mnie zmanierowany i zblazowany czytelnik, a nadal nie do końca potrafię dobrze dobierać sobie lektury. Na szczęście mam ten atut, że mogę Was przed nimi przestrzec. Niniejszym to też czynię.

Tytuł: Pamiętniki Fanny Hill
Autor: John Cleland
Wydawnictwo: Interwers
Liczba stron: 284