Oko w oko z pisarzem – „Poza napisanym”, Jarosław Czechowicz

Pisanie powieści to forma sztuki. W zależności od gatunku, w jaki ma się wpisać, książka powinna zapewnić odrobinę rozrywki, wywołać cały wachlarz emocji, poszerzyć horyzonty czy też zachwycić wirtuozerią słowa. Sięgając po określony tytuł, mamy w stosunku niego określone oczekiwania, a w samym autorze pokładamy ogromny kredyt zaufania. To właśnie autor łapie chwile i za pomocą liter przeistacza je w obrazy. To autor odpowiedzialny jest za dobór słów i stojący za nimi przekaz. Czasem zapomina się, że za każdą książką stoi człowiek. Kim zatem jest, co jest dla niego istotne a co uważa za kwestię marginalną? Co pragnie przekazać w swojej twórczości? Skąd czerpie inspiracje, dlaczego pisze i jaka jest metodyka jego pracy? Jakie lęki i radości skrywa? W czym tkwi według niego fenomen dobrej powieści i w jaki sposób wychodzi poza utarte schematy?

Na między innymi te, jaki na wiele innych, mniej lub bardziej oczywistych pytań odpowiedziało kilkunastu współczesnych powieściopisarzy. Znany z wyróżniających się zarówno merytorycznie, jak i stylistycznie publikacji krytycznoliterackich bloger – Jarosław Czechowicz wziął pod lupę takie nazwiska jak: Sylwia Chutnik, Mateusz Marcin Lemberg, Andrzej Muszyński, Wit Szostak, Greg Baxter, Katarzyna Tubylewicz, Hanna Samson, Magdalena Parys, Jacek Melchior, Małgorzata Warda, Jakub Małecki oraz Zośka Papużanka po to, by w sposób mocno osadzony w twórczości danego rozmówcy, odbyć z nim szczerą rozmowę. Poza napisanym to antologia przeprowadzonych przez niego wywiadów. Każdy poprzedzony został zdjęciem rozmówcy oraz wyłuskanym z rozmowy, frapującym cytatem.

Uderzające są dwa fakty. Po pierwsze – merytoryczne przygotowanie Czechowicza do wywiadów, z naciskiem na dogłębną znajomość twórczości osoby, z którą autor odbywa rozmowę. To właśnie na wgłębianiu się w literacki dorobek rozmówców, w znacznej mierze opiera się szkielet większości z nich. To rozmowy, które schematem mocno przypominają te, które na przestrzeni lat przeprowadzone zostały przez dziennikarzy z czołowymi pisarzami literatury światowej dla magazynu The Paris Review (opublikowane nakładem Wydawnictwa Książkowe Klimaty w dwóch niezależnych tomach pt. Sztuka powieści. Antologia wywiadów z The Paris Review). Przebija przez nie zarówno aspekt filozoficzny (jak chociażby porywająca rozmowa z Witem Szostakiem) jak i różnice w socjologicznych uwarunkowaniach wynikających z miejsca zamieszkania (za przykład posłużyć może rozmowa z Magdaleną Parys czy Gregiem Baxterem). Z drugiej zaś strony, nietrudno zauważyć, iż Czechowicz, próbując ocieplić czysto zawodowy wizerunek swoich mówców, niejednokrotnie wkracza na bardziej prywatny grunt. Czysto techniczne pytania dotyczące pisarstwa ustępują tym mniej zobowiązującym, nabierają rodzinnego kolorytu. Dialog staje się niniejszym bardziej przystępny i swojski, a przepytywani pisarze stają się jednocześnie ludźmi z krwi i kości, osobami ze swoimi upodobaniami, zaletami i wadami.

Każdy z wywiadów jest inny, odzwierciedlając poniekąd charakter osoby, z którą został przeprowadzony. Ich poziom jest wprawdzie wyrównany a zawartość merytoryczna więcej, aniżeli satysfakcjonująca, niemniej jednak, szczególnie rozmowa z Jakubem Małeckim pozostawia pewien niedosyt, coś na kształt rozczarowania.

Fascynujący w niniejszej publikacji jest jej jeden, naczelny aspekt: rozmowy z osobami, których twórczości (jeszcze) się nie zna, nie nużą, są interesujące, intrygujące. Co więcej – zachęcają do poszerzenia wiedzy i sięgnięcie do źródeł, do twórczości rozmówców. Jeśli taki był zamysł Jarosława Czechowicza – w znacznej mierze został zrealizowany. Jak się okazuje, nie tylko pisanie powieści jest formą sztuki, ale przeprowadzenie wywiadu również.

Tytuł: Poza napisanym
Autor: Jarosław Czechowicz
Wydawnictwo: Od deski do deski
Rok wydania: 2017