Próżno dawać wiarę, iż historia ta inspirowana jest prawdziwymi wydarzeniami. Niemniej jednak. W dniu 24 sierpnia 1985 francuska telewizja INA podała do informacji publicznej iż ciało sławnej, choć już emerytowanej modelki Marcelle Pichon odnalezione zostało w jej paryskim mieszkaniu. 64-letnia kobieta popełniła samobójstwo, najstraszniejsze z możliwych, głodząc się na śmierć. Swoją powolną agonię zapisywała w dzienniku, który odnaleziony został przy jej zmumifikowanym ciele dziesięć miesięcy później. Na taką informację trafia główny bohater książki „Serce nie ustaje” pióra francuskiego pisarza Grégoire’a Bouilliera.
Cierpiący na depresję, niespełniony pisarz G. B. Baltimore, zawany dalej Bmore, mocno zafrapowany wspomnianą historią, postanawia przyjrzeć się bliżej sprawie i dociec przyczyn i motywów tak dramatycznego i desperackiego kroku Pichon a uzyskane wnioski wpleść w powieść swojego życia. W tym celu zakłada agencję detektywistyczną „Bmore & Investigations”, kolejne tygodnie swojego życia poświęcając na analizę szczątkowych skrawków życia modelki i ich rekonstrukcję. Wraz ze swoją pracownicą Penny przemieszczać się będzie w czasie i przestrzeni, by podążać śladami modelki i dogłębnie studiować jej drzewo genealogiczne. Jego prywatne śledztwo oraz rodząca się obsesja w temacie poskutkują wieloma zaskakującymi, niejednokrotnie wstrząsającymi odkryciami, zarówno na niwie prywatnego życia Pichon, swojego własnego jak i samego zagadnienia głodu na świecie na przestrzeni stuleci.
„Serce nie ustaje” to bowiem swego rodzaju kontekstualizacja historii Pichon i osadzenie jednostkowej tragedii w szerokim ujęciu, zarówno literackim jak i historycznym. Grégoire Bouillier sięga daleko wstecz, by udowodnić, wzorem francuskiego przysłowia, że „podczas gdy biedni szukają pożywienia, bogaci szukają apetytu” oraz, iż „żadna moralność nie oprze się głodowi”. Dlatego też w powieści przytacza zarówno dzienniki Henryka IV pisane podczas oblężenia Paryża w 1590 r. czy akty kanibalizmu podczas Hołomodoru na Ukrainie w 1933 r., by wzorem „Głodu” Martína Caparrósa ukazać jego współczesny, paraliżujący wymiar.
W swoich rozważaniach na temat głodu oraz kondycji psychiki ludzkiej odwołuje się, między innymi, do utworów Balzaca, Camusa, Dostojewskiego, Flauberta, Hemingwaya, Hugo, Kafki, Plath, Schopenhauera, Zoli czy Wilde’a, udowadniając, iż głód jako stan i dyskomfort organizmu cofa człowieka do aktów barbarzyństwa. „Głód to być może najgorsze uczucie, jakiego istota ludzka może w życiu doświadczyć”, podkreśla. Tym samym powieść ta to swego rodzaju obszerny traktat o głodzie oraz ludzkiej psychice, dla którego opowieść o Marcelle Pichon jest li jedynie punktem wyjścia a „Głód” Knuta Hamsuna swego rodzaju inspiracją.
W powieści tej nie brak jednak stawiania pytań o bohaterkę, która inspiruje do działań Bmore’a. Czy dobrowolne morzenie się głodem, poddawanie zabójczym torturom i prowadzenie dziennika agonii mogły być formą manifestu? Manifestu przeciwko czemu lub/i komu? Czy było poświęceniem siebie, celem wskazania szerszego problemu? Czy było posłużeniem się wspólnej, społecznej sprawie? Rzuceniem światła na problematykę głodu? Mogło być wołaniem o pomoc? A może było jedynie indywidualną próbą zapanowania i zatryumfowania nad własnym ciałem oraz głodem w drastycznej formie rytualnego samobójstwa? Czy skompilowane dzieciństwo bohaterki mogło mieć wpływ na powzięte kroki? Ile w jej życiu przypadku a ile świadomie powziętych decyzji? Co jest prawdą a co fałszem?
Bouillier wprawnie balansuje między dokumentalistyką a fikcją literacką. Fakty dotyczące wspomnianej tragedii, liczne dokumenty źródłowe dotyczące Marcelle Pichon oraz w tematyce głodu a także wycinki z literatury klasycznej ścierać będą się tutaj z czystą fikcją literacką, chaotycznymi domysłami bohatera. Nie zabraknie również zdecydowanej zabawy formą i konwencją. To książka stylizowana na powieść autobiograficzną, traktat filozoficzny i reportaż jednocześnie.
„Jeśli istnieje jakiś dobry żart, to jest nim życie. Na polu komedii nie ma sobie równych”.
„Serce nie ustaje” to dodatkowo swego rodzaju próba wypunktowania sposobu pracy dziennikarzy i maniery przekazywania przez nich wiadomości. Krzykliwe i utarte w przesłaniu nagłówki, wskazujące na obojętność społeczeństwa na pogłębiającą się samotność Marcelle Pichon zdają się irytować narratora powieści. Ich jednomyślność i przedstawienie sprawy jednostronnie – poprzez obarczanie winą społeczeństwa za śmierć celebrytki, co finalnie sprowadza się do pozbawienia jej jednostkowości oraz obdarcia z intymności doprowadzają Bmore’a do obłędu. Sam postanawia zerwać z tą narracją i ukazać zagadnienie w innym świetle. Zdaje sobie sprawę, iż nawet sąsiedzi nie są niczyimi „bliskimi” i nie mają obowiązku na siłę pomagać, gdy wskazana osoba sobie pomocy nie życzy, świadomie wybierając samotność. Kontrowersyjnie czy też nie, Pichon ową samotność wybrała z własnej woli i nie należy opowiadać jej tragedii poprzez zbiorową odpowiedzialność społeczeństwa, a poprzez dramat jednostki.
To obszerny i monumentalny obraz, dość gorączkowy, momentami zbyt rozwlekły, być może nawet nadto ironiczny, splatający wiele nici tematycznych. Choć wydawać by się mogło, iż Grégoire Bouillier nad nimi nie panuje, finalnie okazuje się, że nic bardziej mylnego. Całość połączy bowiem głośne dzieło Oscara Wilde’a oraz zadane w punkcie kulminacyjnym pytanie, wieńczące jego dziewięciuset stronicowy utwór, prześladujące finalnie czytelnika: „Jaka klątwa ciąży nad tym przebrzydłym światem?”. Odpowiedź czy będzie to klątwa obojętności i przymykania oczu na samotność jednostki czy też może klątwa obojętności w tematyce głodu samego w sobie pozostanie w gestii każdego z odbiorców osobiście.
Tytuł: Serce nie ustaje
Autor: Grégoire Bouillier
Tłumaczenie: Elżbieta Janota
Wydawnictwo: NOWE
Rok wydania: 2023
Ilość stron: 904
Współpraca recenzencka z Wydawnictwem NOWE
