Anioł Śmierci w szponach miłości – „Akuszerka”, Katja Kettu

Z czym kojarzy się Wam Laponia? Święty Mikołaj, elfy, lasy pokryte śniegiem? Zapomniany, skuty lodem kraniec świata? Jak najbardziej. Niemiecki obóz jeniecki podczas drugiej wojny światowej? Trochę mniej? A jednak tam był. Choć mało kto da temu wiarę, nawet w tak odległe miejsce dotarła druga wojna światowa, i to w swej najbardziej brutalnej odsłonie.

Katja Kettu umieszcza Akuszerkę w samym środku wydarzeń rozgrywających się w miejscu zwanym Fiordem Martwego Człowieka. Ochrzczona przez sąsiadów mianem Krzywego Oka dziewczyna przyjmuje porody, leczy ziołami schorowanych ludzi. Finka zakochuje się w niemieckim esesmanie Johannesie Angelhurście, wpada w wir niszczycielskiego pożądania a tym samym staje się świadkiem rzeczy niewyobrażalnych. Podejmuje pracę w obozie jenieckim, gdzie obok nie dających się objąć ludzkim umysłem praktyk, przeżywa miłość swego życia, kocha, jest kochana, staje się matką.

Biorąc pod lupę autentyczne dzienniki i zapiski Heleny Angelhurts – córki zrodzonej z tytułowej akuszerki i wyżej wspomnianego Niemca, Katja Kettu sprawiła, iż mam w głowie istny mętlik. Chyba nigdy nie miałam w ręku książki, która wywołałaby we mnie tak skrajne i sprzeczne uczucia; pozycji takiej, co do lektury której miałam bardzo wysokie wymagania, a które w miarę przewracanych stron ulegały totalnej destrukcji. Nie jeden raz nachodziły mnie myśli, by po prostu odłożyć książkę na półkę i nigdy do niej nie wracać, bo zwyczajnie nie warto. Nigdy nie czytałam powieści, którą w połowie po prostu zmęczyłam a w drugiej pochłonęłam w mig, z wypiekami na twarzy. I wreszcie takiej, której na pewno nie zapomnę a jednocześnie o której dobrze mówić nie będę. Brzmi paradoksalnie, prawda? I takie też jest. Dlaczego?

Patrząc przez pryzmat opisywanych wydarzeń, Akuszerka jest pozycją niebagatelną, nie dającą o sobie zapomnieć. Autorka niezmiernie obrazowo, choć przy zachowaniu oszczędności i prostoty słowa, opisała brutalną prawdę o niemieckich obozach, ukazała surowe warunki Północnej Finlandii. Pierwsze skrzypce grają tutaj pierwotne i prymitywne instynkty a naturalistyczna i realistyczna nuta przebrzmiewa przez każde spisane przez pisarkę zdanie. I to w sumie w książkach doceniam. A nawet kocham.

W tym jednak przypadku, językowa strona książki jest jej największym dysonansem. Zdania są nad wyraz ordynarne, prostolinijne, nie brak w nich rubaszności. Co dziwniejsze, jednocześnie zachwycają swym liryzmem. Niebywałe, że tak skrajne cechy mogą łączyć się w spójną całość. Przyznaję jednak szczerze – do połowy nie byłam w stanie przebić się przez ten specyficzny, niezrozumiały styl i dosyć rozwleczony rozwój akcji. Patrząc z boku, przyznaję, że książka napisana jest dziwacznie, niemal koszmarnie. Zawiły styl i nieoczywisty szyk w zdaniach wymagają od strony odbiorcy niebywałej atencji i samozaparcia. Co za tym idzie, nie jest to książka łatwa w odbiorze. Tak jak nieoczywistym dla mnie jest fakt kto w tej kwestii zawinił (autorka czy tłumacz), tak nieoczywista jest sama Akuszerka. Jest plątaniną gatunków: taniej klasy literatura erotyczna miesza się tutaj z dobrą literaturą faktu. Atawistyczne pobudki i poetyckie, choć surowe epitety przelewają się przez karty powieści wywołując w czytelniku wewnętrzny bunt. To on sprawił, że książka mną wstrząsnęła, zniesmaczyła by po przemyśleniach po prostu… zachwycić.

Akuszerka nie chce mi wyjść z głowy. Jeśli to nie jest jej największy atut i atrybut, dla którego warto po nią sięgnąć, to już nie wiem co mogło by nim być. To zapewne dlatego okrzyknięta została czytelniczym fenomenem. Myślę, że zasłużenie. Uważam, że warto ją przeczytać. Chociażby po to, by wyrobić sobie o niej konkretne zdanie. Radzę jednak nastawić się na trudną przeprawę.