W mroźną, grudniową noc – „Koronkowa robota. Sprawa Gorgonowej”, Cezary Łazarewicz

Urodzona w małej miejscowości Oćestowo w Dalmacji, zatrudniona pod Lwowem jako guwernantka, kobieta określana epitetem „dość przystojnej”. Z dnia na dzień staje się wrogiem publicznym numer jeden, a proces z jej udziałem określany zostaje mianem najgłośniejszego w historii II Rzeczypospolitej. Skazana na osiem lat więzienia za brutalne zabójstwo Elżbiety (Lusi) Zarembianki, córki lwowskiego architekta a zarazem swojego pracodawcy, później konkubenta Henryka. Rita Gorgonowa, okrucieństwem przypisanej jej zbrodni (oskarża się ją o użycie ciężkiego czekana do kruszenia lodu, którym zmasakrowała głowę śpiącej nastolatki), zaciekłą postawą podczas trwania procesu (do zabójstwa nigdy się nie przyznała) oraz tajemniczym zniknięciem po odbyciu kary, od lat wyzwala w społeczeństwie poruszenie i ogrom skrajnych emocji.

Uhonorowany w roku 2017 Literacką Nagrodą Nike Cezary Łazarewicz, najnowszym reportażem historycznym Koronkowa robota, z jednej strony próbuje zrekonstruować przebieg zbrodni sprzed lat, z drugiej zaś, na wyraźną prośbę córki oskarżonej – pani Ewy Ilić, usiłuje doszukać się dowodów uniewinniających okraszoną niechlubną sławą Gorgonową. Z tej też przyczyny, ostatnia jego książka podzielona została na dwie, wyraźnie odcinające się od siebie części. W pierwszej, autor skupia się wyłącznie na opisie ciągu zdarzeń z feralnej nocy, w drugiej zaś koncentruje się na próbie analizy i ocenie zasadności wydanego wyroku, skazującego antybohaterkę reportażu. W tym celu podejmuje rozmowy z żyjącymi jeszcze świadkami zbrodni i ekspertami w dziedzinie kryminalistyki.

Łazarewicz daleki jest od typowo encyklopedycznego raportowania sprawy Gorgonowej. Dzięki sfabularyzowanym wątkom, które odzwierciedlają hipotetyczny i udokumentowany w toku prowadzenia śledztwa rozwój wypadków z mroźnej, grudniowej nocy roku 1931, książkę czyta się jak najlepszą powieść detektywistyczną. Ta zaś zaczyna się, dosłownie i w przenośni, mocnym uderzeniem – od zabójstwa Lusi Zarembianki. Dzięki misternie utkanym wątkom, sieci poszlak, przypuszczeń i hipotez, reportaż przypomina klasyczny kryminał Agathy Christie, w którym to pierwsze skrzypce gra poszlakowe śledztwo skoncentrowane wokół członków rodziny Zaremby: ojca i brata denatki, jej guwernantki oraz potencjalnie zamieszanego w zbrodnię ogrodnika. Tym samym, sprawa budzi wiele skrajnych emocji, od poruszenia po niedowierzanie, od zbulwersowania po przerażenie. Świadomość, iż książka jest rekonstrukcją prawdziwych zdarzeń, (co skrzętnie dokumentują załączone zdjęcia z miejsca zbrodni), tylko i wyłącznie potęguje odczucie trwogi. Podczas lektury ciarki na plecach gwarantowane!

Prócz samej zbrodni, która nota bene przeraża swym okrucieństwem, na szczególną uwagę zasługuje subtelnie zarysowane tło zdarzeń. Łazarewiczowi w sposób niezwykły udaje się oddać ducha epoki. Choć reportaż opiera się głównie na sprawie zabójstwa Elżbiety Zarembianki i toku śledztwa przeciw jej guwernantce Ricie Gorgonowej, autor skrzętnie portretuje żądne krwi i karmiące się głosem prasy społeczeństwo oraz subtelnie wytyka zaściankowość stróżów prawa. Całość uzupełnia nieprzenikniona i niedefiniowalna postać samej oskarżonej, która do samego końca pozostaje postacią na wskroś enigmatyczną.

Część druga koncentruje się w znacznej mierze na tropieniu poszlak i sprawdzaniu teorii, jakie podrzuca osiemdziesięciopięcioletnia, ongiś określona mianem „córki morderczyni”, pani Ewa. Kobieta wierzy w niewinność matki, nie jest w stanie jednak jej dowieść. Cezary Łazarewicz konfrontuje zebrane w dokumentacji śledztwa fakty z opinią pani Ilić, sprawdza tropy w archiwach, gazetach, jak i w terenie, gdzie próbuje nawiązać nić kontaktu z potencjalnymi sąsiadami oskarżonej. Nadszarpnięte jednak zębem czasu fakty, brak żyjących świadków zdarzenia oraz nieprzychylność i niechęć otoczenia nie ułatwiają autorowi zadania. Jednym słowem, Łazarewicz nie daje jasnej i wyraźnej odpowiedzi na pytanie o to, czy Rita Gorgonowa dopuściła się przypisywanej jej zbrodni, dlatego też lektura reportażu pozostawia po sobie cień niedosytu.

Cezary Łazarewicz udowadnia, iż sprawa zabójstwa Elżbiety Zarembianki jest wciąż intrygująca, żywa. Świadczyć o tym może fakt, iż pierwszą, będącą szczegółową rekonstrukcją zdarzeń czyta się ze ściśniętym gardłem i zapartym tchem. Wobec zagadkowego zabójstwa, jak i samej postaci Gorgonowej ciężko jest przejść obojętnie. To historia, która nie tylko zaciekawia, ale głównie zatrważa. A dzięki reportażowi Łazarewicza żyje od nowa.

Tytuł: Koronkowa robota. Sprawa Gorgonowej
Autor: Cezary Łazarewicz
Wydawnictwo: Czarne
Rok wydania: 2018
Ilość stron: 240

Jednym zdaniem

Reportaż, który rzeczowo i skrupulatnie obrazuje przebieg głośnego procesu oskarżonej o zabójstwo Rity Gorgonowej. Wstrząsająca sprawa, wyraziste pióro oraz cień niedosytu - książka warta lektury.

— Dominika Rygiel
Postawisz mi kawę?
7 komentarzy
2 Osób lubi to
Poprzedni wpis: A imię jego Chrisowalandis – „Bóg mi świadkiem”, Makis TsitasNastępny wpis: Oddział Drugi Piekła – „Zapiski z domu wariatów”, Christine Lavant

Zobacz także

Komentarze

  • tarapatka

    19 marca 2018 at 21:15
    Odpowiedz

    Kiedyś czytałam więcej literatury tego rodzaju, może pora do tego wrócić ;)

  • pożeram strony

    19 marca 2018 at 21:10
    Odpowiedz

    Książki z wydawnictwa Czarnego, biorę w ciemno. Są świetne!

  • Babcia Gawędziarka

    17 marca 2018 at 18:50
    Odpowiedz

    Jestem historykiem, ale książek Łazarewicza nie miałam jeszcze w rękach. Zachęca do tego nagroda Nike, ale i Twoja recenzja! Dziękuję! :)

  • Magda

    17 marca 2018 at 16:13
    Odpowiedz

    Zaintrygowałaś mnie swoją recenzją. Pewnie nawet bym na tę książkę nie spojrzała, a teraz chętnie po nią sięgnę. Pozdrawiam.

  • Gandalf

    17 marca 2018 at 12:35
    Odpowiedz

    Choć od tej tragedii minęło tak wiele czasu, sprawa faktycznie jest dość żywa i bardzo intryguje. To książka niesamowicie trudna, ale z całą pewnością warto po nią sięgnąć. Polecamy wraz z Tobą!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

O mnie

Z wykształcenia romanistka. Z zamiłowania czytelniczka. Pełna skrajności. Z jednej strony pielęgnująca w sobie ciekawość i wrażliwość dziecka, z drugiej krytycznie patrząca na świat.

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Odwiedź mnie na

Bookiecik na YouTube

Najnowsze wpisy
Kalendarz
październik 2024
P W Ś C P S N
 123456
78910111213
14151617181920
21222324252627
28293031  
Najbardziej popularne
Najczęściej komentowane
Patroni
Archiwum